چگونه می توان دانش آموزان را با فرهنگ احترام به بزرگسالان و علی الخصوص والدین آشنا کرد؟
یکی از مشکلات تربیتی جوامع حاضر، مشکل قصور یا عدم احترام کودکان نسبت به بزرگسالان است. متاسفانه این مشکل با پیشرفت جوامع و در فضای فرهنگی معاصر شدیدتر نیز شده است. با توجه به تاثیر این موضوع بر تعلیم و تربیت صحیح کودکان، ارائه راهکارهایی برای برون رفت از آن ضروری است. برای رفع این مشکل باید در ابتدا به ریشه یابی این مشکل در خانواده پرداخت، چرا که خانواده اولین محیطی است که کودک بر پایه تقلید و اقتباس، به امر یادگیری و آموختن می پردازد. در مرحله بعدی مدرسه و مربیان مدارس، به عنوان تأثیرگذارترین دستگاه تربیتی، می توانند در برخوردهای خود احترام به دیگران را به کودکان آموزش دهند.
الف) تأثیر خانواده و والدین
کودک از هنگام تولد با اولین محیط اجتماعی یعنی خانواده رو به رو می شود. او در این زمان، معیار مشخصی از بد و خوب ندارد. او بتدریج با اعضای این جامعه کوچک و رفتارهایی که آنها دارند آشنا می شود. اگر کودک از همان ابتدا احساس کند که در این محیط اجتماعی کوچک، احترام افراد محفوظ است، توهین و تحقیر در کار نیست، بزرگتر به کوچکتر و کوچکتر به بزرگتر احترام می گذارد، کم کم علاوه بر این که اهمیت احترام گذاری را درک می کند، خود به خود انسانی محترم و با شخصیت نیز بار خواهد آمد. اگر والدین می خواهند که فرزندانشان به آنها توهین نکنند، خودشان نیز باید به فرزندانشان توهین نکنند.
متاسفانه بسیاری از پدران و مادران توقع دارند فرزندشان کاملاً احترام آنان را نگه دارد، در حالی که خود هرگز به فکر احترام و شخصیت او نیستند؛ دائم او را در برابر دوست، همکار و همکلاسی اش، سرزنش و تحقیر می کنند. غالب رفتارهای آدمی بر اساس یادگیری است و پایدارترین یادگیری ها، یادگیری مشاهده ای است. از این رو کودکان از زمانی که قادر می شوند با بیان ساده ترین عبارات با مادر و پدر و اطرافیان خود ارتباط برقرار کنند، به تدریج قابلیت فراگیری احترام را نیز می یابند. باید بدانیم آنچه به کودک می دهیم همان را پس می گیریم. بنابراین در دوره کودکی، اساس یادگیری و آموختن کودکان بر پایه تقلید و اقتباس، استوار است. لذا کودکان در این دوران، همان حرکات پدران و مادران خود را تقلید و انجام می دهند و کم کم احترام گذاشتن به بزرگ ترها در آنان درونی می گردد و در دوران بلوغ این عادت پسندیده را رها نخواهند کرد. بنابراین والدین لازم است بیش از آن که اهمیت احترام به بزرگ ترها را متذکر شوند، در عمل بی احترامی کردن را به کودکان نیاموزند و آنها را به بی احترامی کردن وادار نسازند.
ب) تأثیر مدرسه و مربیان مدارس
مدرسه، مکانی است که در آموزش احترام به کودک، نقشی مهم ایفا نموده و در رشد و تکامل شخصیت کودک تأثیر انکار ناپذیر دارد. تحقیقات نشان می دهد که شیوه برخورد و کلام مربی در تقویت احترام کودکان نسبت به بزرگسالان تاثیر تعیین کننده ای دارد. لذا مدرسه نیز می تواند همانند خانواده در ایجاد صفت احترام به دیگران و با رفع صفت ناپسند عدم احترام به دیگران، کودکان را یاری داده و آنان را در جهت خلق و خوی پسندیده احترام به بزرگ ترها تربیت نماید. باید بپذیریم که مسئولیت اولیای مدرسه به پرورش قوای عقلانی و آشنا ساختن دانش آموزان به ارزش های شناختی، اجتماعی و اخلاقی، خلاصه نمی شود، بلکه اینان مسئول تغییر و اصلاح رفتارهای ناسازگار و سلامت روانی کودکان نیز هستند؛ لذا عدم تحقیر کودکان و برخورد همراه با احترام به شخصیت کودکان و رفتار نیکو و پسندیده، خود به خود کودکان را در مسیر رفع این عادت ناپسند قرار می دهد. مربیان باید توجه داشته باشند که یکی از موانع بزرگ ارتباط خوب، سرزنش کردن دیگران است. در این رابطه، پسندیده است مربیان مدارس، بر اساس زمینه های فطری کودکان، ارزش های ایمانی، اخلاقی و عملی کودکان را تقویت نموده و زمینه پرورش آنان را فراهم آورده و در عمل به آنان، احترام به دیگران را بیاموزند و کودکان را همچون مشاوری بدانند که در کارها و امور، همراه آنها هستند.
پرسشگر گرامی با مطالعه مطالب بالا حتما خود شما هم اذعان می کنید بدون همکاری والدین و داشتن کادر آموزشی مناسب در مدرسه که با کودکان با مهربانی و کرامت برخورد می کنند، این اتفاق امکان پذیر نمی باشد؛ بنابراین برای اینکه در کار خود به موفقیت برسید لازم است تا هم خانواده دانش آموز و هم کادر مدرسه را در این زمینه با خود همراه کنید.
چگونه به کودکان احترام به دیگران را آموزش دهیم؟
– یکی از مهمترین روشهای آموزشی نقش الگوی پدر و مادر است. کودکان رفتارهای بسیاری را از والدین یاد میگیرند و آنها را الگوی رفتارهای خود قرار میدهند. آنچه که دوست دارید در فرزندتان مشاهده کنید، در تعاملاتتان بکار برید.
– برای کودکتان وقت بگذارید و درباره موضوعات مختلفی که در یک روز برای او پیش آمد با یکدیگر گفتگو کنید. گفتگو با کودک نه تنها حس امنیت و صمیمیت را در او افزایش میدهد بلکه کمک می کند تا درباره مسائل و موضوعات مختلف چیزهای زیادی فرا بگیرد. علاوه براین یاد بگیرد از همان دوران کودکی درباره مسائل مختلف گفتگو کند و نظر شما را جویا شود.
– از کتاب داستان، قصههای مختلف و نمایش عروسکی استفاده کنید و آنچه می خواهید در این زمینه به کودک آموزش دهید، بصورت داستان و نمایش با زبان کودکانه بیان کنید. بدلیل اینکه کودک خود را در قالب قهرمانان قصه و داستان قرار میدهد، مطالب بسیاری از آنها فرا می گیرد و تاثیر مضاعفی بر آنان دارند و در قالب نمایش و داستان می توانید رفتارهای مناسب و نامناسب و پیامدهای آنرا نمایش دهید تا کودک متوجه عواقب هر دوی آنها شود.
– درباره اثر رفتارهای او بر دیگران با کودک گفتگو کنید تا بداند هر رفتاری میتواند تاثیرات خاص خود را داشته باشد. مهم است، این گونه مسائل را با زبان کودکان بیان کنید تا متوجه شود. در هنگام گفتگو او را سرزنش و تحقیر نکنید و با بیان همدلانه و محبت آمیز تاثیر کلام خود را دوچندان کنید.
– کودک را تشویق به رفتارهای مناسب مانند پذیرایی، خوشامدگویی در جمع دوستان و خانواده کنید. اما در این زمینه اصرار نداشته باشید بلکه بهتر است خواسته کودک را نیز درنظر بگیرید. زمانیکه فعالیتهای مناسب انجام میدهد از او قدردانی کنید تا به اهمیت و ارزش رفتار مناسب پی ببرد.
– زمانیکه کودک رفتارهای مناسب مانند سلام کردن و گفتگوی دوستانه و مناسب انجام میدهد آنها را جزء قابلیتهایش محسوب کنید. البته سن کودک را نیز در نظر بگیرید زیرا بعضی رفتارهای در سنین کوچک مورد توجه قرار می گیرد تا برای او عادت شود و در تعریف و تمجید زیاده روی نکنید.
– سعی کنید در محیط خانه به یکدیگر احترام گذارید. بعنوان مثال مادر به پدر و پدر به مادر احترام گذارد و احترام به یکدیگر را مهم شمارید تا کودک نیز بیاموزد به پدر و مادر خود احترام گذارد و چنین رفتارهای بیرون از خانه هم سرایت میکند. متاسفانه گاهی پدر و مادر در این زمینه خوب عمل نمی کنند. با احترام گذاشتن پدر و مادر به یکدیگر، کودک چگونگی احترام را به صورت عینی از والدین خود می آموزد.
– رفتارهای محبت آمیز در ارتباط با فرزندتان داشته باشید. با نوع محبت و ابراز آن، کودک احترام گذاشتن را می آموزد و در این ارتباط حس امنیت و آرامش را بدست می آورد و حتی موجب می شود تا مشکلات رفتاری بین شما و فرزندتان کاهش یابد.
– زمانی را به او اختصاص دهید؛ زمانیکه به کودک اختصاص می دهید از اهمیت بسزایی برخوردار است. زیرا کودک متوجه می شود برای شما ارزشمند است و رفتارهای مودبانه و احترام آمیز در او شکل می گیرد.
– احترام به خود را به کودک آموزش دهید، تا کودک متوجه شود موجودی ارزشمند و منحصر به فردیست.
جهت تعیین وقت مشاوره تخصصی کودک و نوجوان در بهترین مرکز مشاوره وروانشناسی در غرب تهران با شماره های ۴۴۰۰۸۵۹۹/۹۸ تماس حاصل فرمایید.