منظور از شجاعت و رفتار شجاعانه چیست؟
رفتار شجاعانه رفتاری است که در آن کودک یا نوجوان با رعایت احترام به دیگران و همچنین در نظر گرفتن حقوق آنها، خواستههای خود را بیان میکند. شجاعت به فرد یاد میدهد که توانایی درخواست و ابراز احساسات خود را به طور منطقی و جامعه پسند داشته باشد. در حقیقت شجاع بودن یعنی فرد به این باور میرسد که باید برای حقوق خویش و دیگران ارزش قائل باشد. در نتیجه با رفتاری توأم با احترام و بدون زیر پا گذاشتن حقوق دیگران، به خواستههایش میرسد.ممکن است کودک به دلیل نداشتن آمادگی، برای راضی نگه داشتن دیگران، نشان دادن لیاقت و کارآمدی و مورد قبول قرار گرفتن از سوی جمع، احساس اجبار یا نداشتن حقوق شخصی، نتواند نه بگوید. برای داشتن این مهارت باید به او آموزش داد که قرار نیست همیشه دیگران از ما راضی باشند. همچنین باید یاد بگیرد که با آرامش خاطر و بدون احساس گناه و با ابراز دلیل، نه بگوید .آموزش رفتار شجاعانه، در واقع آموزش روش ارتباطی است که کودک طی آن یاد میگیرد با رعایت حقوق دیگران، میتواند حقش را بگیرد. البته باید توجه داشت که کودک رفتار شجاعانه را با پرخاشگری، دعوا، ناسزاگویی و کتک کاری اشتباه نگیرد.
کودکان را تشویق کنید شجاع باشند:
از تشویق و ترغیب غفلت نکنید. به کودک بگویید که میتواند شجاع باشد، چرا که او چیزی از شخصیتهای شجاعی که میشناسد کم ندارد. برای او از شخصیتهای شجاع مورد علاقهاش مانند شخصیتهای کتاب ها، کارتون ها و فیلم ها به عنوان نمونههای شجاعت مثال بزنید (البته شخصیت هایی که با فرهنگ و سبک زندگی ما سازگار باشند)، این به معنای مقایسه کردن نیست.شما فقط به کودک میگویید که قهرمانها شجاعند چون با ترس هایشان روبرو میشوند و او هم میتواند یک قهرمان باشد. البته نباید طوری رفتار کنید که کودک احساس کند میخواهید او را تحت فشار بگذارید. اگر این کار با ظرافت انجام شود، کودک از آن استقبال میکند. همچنین در طی مدتی که کودک با ترس خود روبرو میشود عباراتی مانند “تو خیلی شجاعی”، “میدونستم که از پَسِش برمی آی”، “من به این همه شجاعت از جانب تو افتخار میکنم” را به او بگویید. میتوانید از سایر پاداش ها نیز استفاده کنید.
صحبت با کودک از ترسهایش:
اغلب والدین در صحبتهایی که با یکدیگر دارند، تصور میکنند یکی از راههای تربیت فرزند شجاع و مقابله با ترسها در کودکشان این است که کودک را مجبور کنند از ترسهایش صحبت کند. اغلب فشار آوردن به کودک برای حرف زدن از ترسهایش باعث میشود که احساس ناخوشایندی داشته باشد. اجبار کودک به صحبت از ترسهایش نه تنها راهی بد برای تربیت فرزند شجاع و تقویت حس شجاعت در او است، بلکه باعث میشود که کودک را در شرایطی قرار دهید که برای آن آماده نیست.اگر زمانی کودک حاضر به صحبت از ترسهایش شد هرگز با گفتن جملاتی مانند «همین؟ این که ترس نداشت»، « این که اصلا موضوع مهمی نیست» یا «بزرگ شو! این چیزی نیست که باعث شود بترسی» سعی در کوچک جلوه دادن ترسهای او نکنید، زیرا با این کار باعث میشوید که کودک احساس کند با او همدل نیستید و درکش نمیکنید و باعث ایجاد حس تلخ ضعف و بیکفایتی در او میشود. به خصوص زمانی که کودک شما از تاریکی میترسد، از آنجایی که کودکان قدرت تخیل بالایی دارند، احتمالا تصوراتی دارند که شما از آنها بیخبرید، پس بهتر است که هرگز سعی در کوچک و بیاهمیت جلوه دادن ترسهایش نداشته باشید.
راهکار اساسی برای آموزش شجاعت و مهارت نه گفتن:
برقراری ارتباط صحیح با کودک و دادن آموزش به وی
فراهم کردن محیط شاد و پر نشاط برای برون ریزی هیجانات و ایجاد تفکر خلاقانه
برقراری ارتباط با همسالان
همکاری و کمک به کودک
داشتن توقع به جا و متناسب با قدرت تمرکز کودک
درک ارتباط هوش شناختی و هیجانی کودک و ارتباط آن با فعالیتهای اجتماعی او
اصلاح توقع والدین از کودک.
این مهارت هارو به کودکان بیاموزید:
خوب گوش کنید
اگر کودکتان نیاز به حرف زدن دارد، بایستید و به چیزی که برای گفتن دارد خوب گوش دهید. او نیاز دارد احساس کند که افکارش، احساساتش، خواستهها و نظراتش مهم هستند. به او کمک کنید با نام گذاشتن روی احساساتش با آنها راحت کنار بیاید.بگویید «میفهمم که ناراحتی چون نمیتوانی به آن مهمانی بروی.»با پذیرفتن احساساتش بدون قضاوت درباره آنها، به احساسات او اعتبار میبخشید و نشان میدهید که برای چیزی که میخواهد بگوید ارزش قایلید. اگر عواطف خودتان را با او سهیم کنید مثلا اگر بگویید:«من نگران مامان بزرگم. خیلی مریضه»، او هم در بیان احساسات خودش اعتماد به نفس پیدا میکند.بخش مهمی از شکلگیری اعتمادبهنفس کودک به انتخابهای مستقل او بستگی دارد. حتی اگر انتخابهای درست و بجایی نباشد. مطمئن باشید پس از چند بار، انتخابهای درستی خواهد داشت چون به خودش اعتماد دارد.
بگذارید ریسک کند
به فرزندتان بیاموزید حتی اگر نتیجه نهایی آنچه انتظارش را داشته، نباشد، اینکه راه مورد علاقه خود را انتخاب و برای انجام آن تلاش کند، ارزشمند است و بخش زیادی از کار را پیموده است اما این تفکر مخصوص افرادی است که اعتمادبهنفس دارند و از به نتیجه نرسیدن نمیترسند. فرزندتان را ترغیب کنید در فعالیتهای گروهی در مدرسه مانند عضویت در تیمهای ورزشی، گروههای موسیقی یا حتی گروههای علمی شرکت کند. با این کار او فرصت نشان دادن تواناییهایش را به دست میآورد و حتی ممکن است در این گروهها به عنوان سرگروه نقشهایی را برعهده بگیرد که در تقویت اعتمادبهنفس او نقش زیادی خواهد داشت.اقدام دیگری که میتوانید انجام دهید، برنامهریزی برای گردشهای کوتاه اما هیجانانگیز خانوادگی است؛ دوچرخهای کرایه و مسیری را از قبل انتخاب کنید و به فرزندتان بگویید یک گردش غیرمنتظره دارید. مسیر حرکت را به او نگویید.بگذارید در عمل انجام شده قرار بگیرد، ترس را بیازماید و اعتماد به نفسش افزایش پیدا کند
کمک کنید کودک با ترس هایش مواجه شود:
باید به کودک کمک کرد با ترس های خود مواجه شود و از آنها نگریزد.اجازه دهید کودک در رابطه با ترس ها و علت انها با شما صحبت کند، هیچ گاه فرزندتان را به دلیل ترسی که دارد مسخره نکنید حتی اگر علت آن از نظر شما مضحک است. اجازه دهید کودک نگاه واقع بینانه به موضوع ترس پیدا کند و سپس به دنبال راهی برای مقابله با آن باشد. برای مثال اگر فرزندنتان به دلیل تاریکی از داخل کمد اتاقش می ترسد کمد را خالی کنید و اجازه دهید وسایل آن را دوباره خود او داخل آن قرار دهد .
الگو باشید
اگر می خواهید شجاعت در فرزندنتان شکل بگیرد، بهترین و موثرترین راه این است که خود شما نیز شجاع باشید. بهترین روش اموزش، آموزش عملی است. کودکان رفتار والدین خود را نوعی ارزش می دانند و تلاش می کنند از ان تقلید کنند.پس از این به بعد به اعمال خود بیشتر توجه داشته باشید.
جهت تعیین وقت مشاوره تخصصی کودک و نوجوان در بهترین مرکز خدمات مشاوره و روانشناسی
غرب تهران با شماره های ۴۴۰۰۸۵۹۹/۹۸ تماس حاصل فرمایید.